Blog

Het gesprek vindt plaats in een bekend café bij Lucie in de buurt, ze kent de eigenaresse. We beginnen met een cappuccino aan een tafeltje achterin de zaak. Ze vertelt dat ze blij is dat ze er even uit is.

Haar man is ziek en ligt in het ziekenhuis. De voorspellingen zijn ernstig. Ondanks het verdriet in haar ogen ziet Lucie er mooi uit. Na een slok koffie start ze zachtjes met praten.

Tolk op advies van haar moeder

“In 1959 ben ik geboren in Praag, de hoofdstad van het voormalige Tsjecho-Slowakije.” Ze groeit op in een beroemde artistieke familie samen met een jongere broer. Haar vader is een bekend architect en haar moeder een gevierde beeldhouwster. “Uiterlijk lijk ik op mijn vader. Hij heeft een Italiaanse achtergrond. Vandaar mijn Zuid Europese uiterlijk. ” 

Tolkenopleiding 

Al jong spreekt ze Engels, Frans, Tsjechisch en Russisch. Haar moeder bepaalt dat ze de tolkenopleiding in Praag moet volgen. En, dat ze met  een buitenlandse man moet trouwen en emigreren. In het communistische Tsjecho-Slowakije zijn de mogelijkheden voor een jong meisje beperkter: “Ik deed wat mijn moeder vroeg”, vertelt Lucie. “Dat lag aan haar strenge opvoeding en tot op zekere hoogte mijn karakter. Mijn studie heeft zij bepaald, maar de keuze van mijn echtgenoot niet. Later ben ik met een Tsjechische medestudent van de Universiteit getrouwd en naar Parijs gevlucht.” 

Russisch 

In het toenmalige Tsjecho-Slowakije waren Tsjechisch en Slowaaks de hoofdtalen. Russisch was verplicht op school en daarmee een verplichte taal om te leren. Op de universiteit in Praag krijgt ze een dilemma. Lucie moet minstens één kapitalistische (Westerse) taal kiezen en één communistische taal, maar zij wil Engels én Frans. Ze heeft geen keus en gaat Russisch en Frans doen. “Vanaf dat moment kreeg ik een aversie tegen de Russische taal. Als kind vond ik Russisch oké, mijn gevoelens over de taal zijn na de occupatie in 1968 door de Russen veranderd”, ze zegt het duidelijk en we kijken alle twee om of we niemand storen met ons gepraat. Het valt mee, het is niet druk in het café.  

Een nieuwe start 

Als erkend politiek vluchteling maakt het jonge stel een nieuwe start. Hun vlucht was noodzakelijk, omdat onder aanvoering van Charta77* er een beweging was ontstaan tegen de schending van de mensenrechten. De regering pakte iedereen op die, in hun ogen, hier iets mee te maken had.  

Parijs

Hierdoor mist zij het afstuderen in Praag. Ze  vervolgt haar studie Frans en Russisch aan de Université de Nanterre in Parijs. Russisch, omdat ze het zonde vindt van alle moeite die ze in Praag in de opleiding heeft gestoken. Frans omdat ze haar lievelingstaal nog beter wil leren. Binnen no time beheerst ze het Frans als native speaker. Ze haalt haar bachelor en net voor het afronden van haar master leert ze haar huidige Nederlandse man kennen. Ze verhuist naar Nederland. Ze is zwanger.  

Nederland 

Het zijn de jaren 90. Acclimatiseren valt haar zwaar. “Ik kon moeilijk wennen in Nederland”, aldus Lucie. “Zowel in Praag als in Parijs werkten de vrouwen door als ze kinderen hadden gekregen Vrouwen waren ook veilig op straat als ze uit gingen. Het was geëmancipeerder. Ik verlangde naar Parijs en ging vaak terug. Nog steeds heb ik daar een grote vriendenkring. Ik ben er graag.” 

Toen Lucie twee maanden in Nederland was beviel ze van haar tweede kind. Voor deze bevalling kreeg ze gelukkig een Franstalige gynaecoloog. Dat was heel bijzonder, want er waren toen geen tolken beschikbaar* noch in het Frans, laat staan in het Tsjechisch. 

Diploma 

Na een paar jaar is ze huismoeder van vier kinderen: ”Zonder werk en zonder taal. Vreselijk!”, roept ze. Als de kinderen klein zijn gaat ze naar de avond havo om Nederlands te leren. Vlot haalt ze haar diploma; als meertalige leert ze makkelijk de nieuwe taal. “Ik ging gelijk met de kinderen naar bed en zette de wekker om 12 uur ’s nachts. Op deze manier studeren was ik gewend en zo kon ik de stof beter onthouden.” Lucie beheerst het Tsjechisch, Slowaaks, Engels, Frans, Nederlands, Vlaams, Latijn en Russisch. In het Russisch heeft ze nooit getolkt. 

Ontwikkeling als tolk 

Haar specialisme is de algemene gezondheidszorg en de geestelijke gezondheidszorg. “Het liefst werkte ik vroeger voor de Medische Opvang Asielzoekers (MOA), GGZ en vertaalde allerlei voorlichtingen in asielzoekerscentra.”  

Dat complexe gesprekken in de (geestelijke) gezondheidszorg nu via de telefoon verlopen vindt ze jammer. “Best lastig, als een cliënt met moeite zijn trauma bespreekt. Vragen om herhaling van de tekst maken het gesprek moeilijker. Voorheen waren ingewikkelde moeilijke gesprekken live op locatie.” 

De politieke situaties houdt ze goed bij: “Ik vind dat je moet weten hoe de situatie is in een land. Anders kan je je cliënten onmogelijk goed bijstaan. En dat kan ik me niet permitteren.” 

De Toekomst 

 “Mijn hobby is schilderijen restaureren. Dat heb ik van mijn moeder geleerd. Ik kan het goed. Tolken blijf ik tot mijn 65ste jaar. Daarna stop ik. De kans op fouten is dan groter. Graag blijf ik de komende jaren mijn toekomstige cliënten met veel plezier en professionaliteit begeleiden. Persoonlijk contact, daar krijg ik energie van. ” Dat persoonlijke, blijkt ook uit de vrienden en cliënten voor wie ze vrijwillig tolkt. “Gewoon omdat ze me nodig hebben.” 

Na het gesprek poseert Lucie geroutineerd voor de foto’s op het terras in het zonnetje. Een voormalig model. Dat zie je zo. 

 * De leden van Charta 77 willen de dialoog aangaan met de overheid over de schending van mensenrechten. De eerste woordvoerder van de beweging is de latere president van Tsjecho-Slowakije Vaclav Havel. ( bron: https://historiek.net/charta-77/1932/)  

* Begin jaren 90 werden tolken alleen ingezet voor gastarbeiders en vluchtelingen.