Een tolk helpt bij het overbruggen van taal- en cultuurbarrières op plekken waar het er écht toe doet. Maastricht is zo’n gemeente. Daar zetten ze zich dagelijkst in om met behulp van tolken interculturele communicatie mogelijk te maken.  

Daan, Loes en Allisar werken bij de gemeente Maastricht en zijn in verschillende rollen bezig met interculturele communicatie. Samen willen zij kloven tussen mensen en culturen verkleinen. “Het zou fijn zijn als we wat meer begrip hebben voor elkaar. Dat zou de wereld een stuk mooier maken”, zegt Loes. 

Begrip voor de ander

Alle drie hebben ze geleerd begrip te hebben voor andere culturen. Zo kwam Allisar op haar negende vanuit Jordanië naar Nederland. Zij heeft moeten leren in een ander systeem te leven. Hierdoor kan ze zich goed verplaatsen in anderstaligen. 

Loes en Daan zijn zoals ze zelf zeggen ‘echte kaaskoppen’, maar kregen het begrip hebben voor de ander ook van huis uit mee. Zo namen de ouders van Loes Turkse vluchtelingen in huis. Daan werd vanuit een ‘witte’ wijk naar school en een voetbalclub gestuurd in een wijk met meer diversiteit.  

In hun werk is interculturele communicatie erg belangrijk. Hierin zijn tolken essentieel. Loes en Allisar zijn als beleidsmedewerkers op het gebied van integratie verantwoordelijk voor het tolkenbeleid en Daan maakt als consulent inburgering zelf veel gebruik van tolken in zijn gesprekken met anderstaligen. 

Wanneer zet je een tolk in?

Door de inzet van een tolk kan een anderstalige alles begrijpen en ook begrepen worden. Maar wanneer zet je een tolk in? “Binnen de gemeente spelen veel ingewikkelde onderwerpen. Denk aan bufferkrediet en inrichtingskrediet of uitkeringen en huisvesting. Dat is voor een Nederlands persoon al ingewikkeld, laat staan als je de taal niet spreekt”, begint Loes.  

Bij die complexe zaken zijn tolken onmisbaar. “Je wil misverstanden en onbegrip voorkomen. Dus in die gevallen zetten we altijd een tolk in, maar soms willen we iemand juist laten oefenen met de Nederlandse taal. Bijvoorbeeld tijdens een gesprek over de voortgang van de inburgering. Dan wordt, wanneer mogelijk, het gesprek in het Nederlands gevoerd. Dat geeft iemand de mogelijkheid om bij de gemeente op een veilige manier de taal te oefenen in de praktijk.” 

Of er wel of geen tolk wordt ingeschakeld, dat bepaalt de consulent. “We hebben hierin, los van bepaalde lastige onderwerpen, geen hele strakke richtlijnen. De consulent maakt zelf de afweging. Wel benadrukken we dat er altijd de mogelijkheid is een tolk in te schakelen.” 

Tolken en cultuurverschillen

Daan heeft als consulent al veel gesprekken gevoerd. Hij kent daardoor de waarde van een tolk. “Een tolk maakt het mogelijk dat een anderstalige begrijpt waar het over gaat en ook zijn of haar vragen kan stellen. Je ziet soms een soort opluchting van ‘ik kan me verstaanbaar maken’. Dat is waar het om draait.” 

Naast de vertaling, helpt een tolk met het overbruggen van cultuurbarrières. “De boodschap 1-op-1 vertalen is belangrijk, maar we moeten non-verbale communicatie niet onderschatten. Waarom kijkt iemand je niet aan of geeft iemand je geen hand? Die nuance kan een tolk meegeven, waardoor je iemands gedrag begrijpt en er rekening mee kunt houden.” 

Dit soort cultuurverschillen volledig wegnemen is onmogelijk, maar de gemeente Maastricht probeert ze wel te verkleinen. “Medewerkers hebben de mogelijkheid deel te nemen aan een cultuurtraining. Daarin leren we ze over andere culturen. Dat doen we ook andersom. We geven anderstaligen en nieuwkomers kennis mee over de Nederlandse maatschappij. Op die manier creëren we begrip aan twee kanten.” 

Pittige gesprekken

Ondanks alle inspanningen zijn ingrijpende en lastige gesprekken onvermijdelijk. “Het gaat er soms best emotioneel aan toe”, vertelt Daan.  “Je krijgt te maken met mensen die behoorlijk wat dingen hebben meegemaakt, zowel in hun eigen land als gedurende hun reis naar Nederland. Die gesprekken kunnen herinneringen en emoties oproepen.”  

Het gebeurt ook wel een enkele keer dat mensen het niet eens zijn met bepaalde beslissingen of zich niet volledig willen inzetten gedurende de inburgering. “Dan lopen de emoties, denk aan verdriet, onbegrip of boosheid, soms hoog op. Daar moet je als consulent, maar ook als tolk mee om zien te gaan.” 

Die situaties maken het werk zowel interessant als lastig. “Het zijn vraagstukken waar wij als Nederlanders niet vaak of helemaal niet mee te maken krijgen. Dat is interessant. Maar veel heftige of zwaarmoedige gesprekken voeren is niet leuk. Er komt best wat op je af. Als je te veel van die gesprekken op een dag hebt, dan zit je niet lekker op de fiets naar huis.” 

Respect voor elkaar

Tolken dragen, net als de medewerkers van de gemeente, bij aan interculturele communicatie. “We moeten het samen doen. We leven uiteindelijk met elkaar samen in deze stad. We moeten samen leren leven en elkaars cultuur respecteren”, zegt Allisar. 

Wederzijdse interesse is daarbij de sleutel, vult Loes aan. “We leven in een lastige tijd van polarisatie. We lossen de verschillen niet in één dag op. Ik ben ervan overtuigd dat je het beter op kleine schaal aan kunt pakken. Begin bij jezelf en kijk wat je kunt doen. Dat doen we binnen de gemeente als individu, met elkaar en zeker ook met de tolken. Ieder stapje helpt ervoor zorgen dat we met zijn alle prettig kunnen samenleven.”